Yatsı namazından sonraydı...
Yanık bir Kur’ân sesi mescidi dolduruyordu.
Oradan geçmekte olan Hz. Âişe, durup bu sesi dinlemekten kendini alamadı.
Bir müddet bekleyip dinledi.
Bu sebeple de eve geç döndü.
Peygamberimiz, Hz. Âişe’ye nerede kaldığını sorunca, Hz. Âişe, çok güzel Kur’ân okuyan bir ses duyduğunu ve onu dinlemek için bir müddet beklediğini söyledi.
Fakat kim olduğunu bilmiyordu.
Peygamberimiz merak etmişti.
Hırkasını sırtına alıp dışarı çıkınca, Hz. Sâlim’le (r.a.) karşılaştı.
Kur’ân okuyanın Hz. Sâlim olduğunu anladı.
Ona olan memnuniyetini şöyle ifade buyurdu: “Ey Sâlim, senin gibi bir Kur’ân okuyanın ümmetim içinde bulunmasından dolayı Allah’a şükrediyorum.”
Hz. Sâlim, Müslüman olan ilk bahtiyarlardandı.
İslam’ı duyunca hiç tereddüt etmeden hemen iman etmişti.
Babası İranlı, “Ma’kil” adında bir kimseydi.
Sâlim, bir savaşta esir düşmüş, “Sübeyte” isminde bir kadına köle olarak satılmıştı.
Sübeyte, Müslüman olunca, Hz. Sâlim’i serbest bıraktı.
Daha sonra Ebû Huzeyfe Hazretleri, Hz. Sâlim’i kendisine evlatlık olarak aldı.
O zaman henüz bu âdet meşru idi.
Ona öz evladı gibi davranıyordu.
Hz. Sâlim’i, kardeşi kızı Fâtıma bint-i Velid ile evlendirdi.
Evlatlık edinmeyi yasaklayan âyet inince, Hz. Ebû Huzeyfe bu hükme uyarak Hz. Sâlim’i evlatlıktan çıkardı, Peygamberimiz de onları
birbirleriyle kardeş ilan etti.
Hz. Sâlim, İslam’ın ilk erlerindendi.
İslam’ın çilesini çekmişti.
O devrede dinini yaşamıştı.
Peygamberimize vahyolunan âyetleri ezberlemeyi de ihmal etmiyordu.
Peygamberimizin hâlis bir talebesiydi.
Medine’ye hicret başlayınca, Hz. Sâlim de ilk Muhacirler sınıfına girdi.
Muhacirler Medine’ye varmadan önce Kuba’ya yakın Usabe mevkiinde konakladı.
Hz. Sâlim, onlara imam oldu.
Sahabilerin ileri gelenlerinin de bulunduğu bir cemaate namaz kıldırdı.
Hz. Sâlim çok güzel Kur’ân okuduğu için imamlığa layık görülmüştü.
Daha sonra Peygamberimiz onu Kuba Mescidi’ne imam tayin etti.
Hz. Sâlim sahabilerin kurraları arasındaydı.
Kıraatte sahabiler içinde dört imam vardı.
Bunları Peygamberimiz şöyle belirtiyordu:
“Kur’ân’ı dört kişiden öğrenin:
Abdullah bin Mes’ud,
Ubey bin Kâb,
Muâz bin Cebel ve Sâlim…”
Hz. Sâlim ömrünün sonuna kadar Kur’ân talimine ve iman hizmetine devam etti.
Peygamberimiz zaman zaman Hz. Sâlim’in Kur’ân okumasını ister ve zevkle dinlerdi.
Kur’ân ilminde yüksek bir derecede bulunan Hz. Sâlim, aynı zamanda cesaret ve üstün şecaat sahibi bir zattı.
Başta Bedir, Uhud ve Hendek olmak üzere bütün gazalarda Peygamberimizin safında çarpışan seçkin bir mücahitti.
Uhud Gazası’nda müşrikler Peygamberimizin ordugâhına kadar yaklaşmışlar, hücum etmişlerdi.
Bir müşrikin saldırısıyla Peygamberimiz yüzünden yaralanmıştı.
Onun etrafında kalan bir avuç fedai, Resûlullah’ı korumak için canlarını siper etmişlerdi.
Peygamberimizin yaralandığını gören Hz. Sâlim, koşarak hemen gelmiş, mübarek yüzündeki kanı silmeye başlamıştı.
Sıhhiye memurluğu vazifesi yapıyordu.
Peygamberimiz de müşriklerin hücumuna çok üzülmüştü.
Üzüntüsünü şöyle dile getiriyordu: “Peygamberlerine bu işi reva gören bir kavim nasıl kurtulur?!”
Hz. Ebû Bekir’in hilafeti devrinde bazı irtidat hadiseleri vuku bulmuş, bir kısım adamlar peygamberliklerini ilan etmişlerdi.
Yemâme bölgesinde Müseylime, yalancı peygamber olarak ortaya çıktı.
Hz. Ebû Bekir bu belayı ortadan kaldırmak için üzerine bir kuvvet gönderdi.
Bu orduda pek çok sahabi bulunuyordu.
Hz. Ebû Huzeyfe ile Hz. Sâlim de mücahitler arasındaydı.
Savaş başladığı sırada, sancağı taşıyan Zeyd bin Hattab (r.a.) şehit düştü.
Hz. Sâlim, Muhacirlerin sancağını taşımak istedi.
Fakat sahabiler sancağı Hz. Sâlim’e vermek istemiyorlardı.
Çünkü şehit düşerse, bu Kur’ân âlimini kaybedeceklerinden endişe ediyorlardı.
Ancak Hz. Sâlim geride kalmayı kendisine yediremiyordu:
“Ben sancağı sizin önünüzde taşımayacak olursam ehl-i Kur’ân’ın en bahtsızı olurum!” dedi ve kendisine bir siper edindi.
Savaş iyice kızıştı.
Düşman, Müslümanların safını yararak ilerliyordu.
Hz. Ebû Huzeyfe’nin (r.a.) bir nutkuyla Müslümanlar toparlandı, fakat çok şehit verdiler.
Sancak Hz. Sâlim’in sağ elindeydi.
Bir kılıç darbesiyle sağ kolunu kaybedince, sancağı sol eline aldı.
Az sonra sol kolunu da kaybedince, bu sefer sancağı boğazının altına sıkıştırdı.
Bu sırada yüksek bir sesle şu âyeti okuyordu: “Muhammed ancak bir peygamberdir. Ondan önce de peygamberler gelip geçmiştir.
Şimdi ölür veya öldürülürse gerisin geriye mi döneceksiniz?”
Sancağı yere düşürmemek için çabalıyordu.
Son demine kadar gayret gösterecekti.
Fakat bir düşman darbesi buna meydan vermedi, başını vücudundan ayırdı.
O sırada Hz. Ebû Huzeyfe de şehit düşmüştü.
Sonradan Hz. Sâlim’in başını Hz. Ebû Huzeyfe’nin iki ayağı arasında buldular.
Ebû Huzeyfe’nin başı da onun ayakları arasındaydı.
Bu hadise Hicret’in 12. senesinde meydana gelmişti.
Hz. Sâlim, mali yönden de fedakârdı.
Fakirleri ve yetimleri gözetir, ihtiyaçlarını görür, kimsesizleri korurdu. Ölmeden önce malını üçe ayırmıştı.
Üçte birinin cihat için, üçte birinin kölelerin satın alınıp azat edilmesi için, üçte birinin de kendisini azat eden Hz. Sübeyte’ye (r.a.) verilmesi için vasiyet etmişti.
Şehit olduktan sonra Hz. Ebû Bekir ve Hz. Ömer, onun malının üçte birini Sübeyte’ye götürdülerse de kabul ettiremediler, “Ben Sâlim’i Allah için azat ettim.” diyordu.
Hz. Ömer bu malı hazineye aldı.
Hz. Sâlim’in şehit olmasıyla Müslümanlar bir Kur’ân ehlini kaybetmişlerdi, ama Hz. Sâlim de şehitlik mertebesine ermişti.
Allah onlardan razı olsun!
Mevlâ Ebî Huzeyfe Sâlim b. Ubeyd b. Rebîa
(ö. 12/633)
Aslen İran’ın İstahr şehrinden olup daha sonra Übülle’ye yerleşerek ticaret ve ziraatla uğraşan soylu bir aileye mensuptur.
Çocukken Bizanslılar’ın Araplar’la birlikte Übülle’ye düzenlediği bir baskında esir alındı ve Benî Kelb kabilesinden birine köle olarak satıldı.
Ardından Benî Kureyza yahudilerinden Sellâm b. Cübeyr tarafından satın alınarak Medine’ye getirildi.
Sâlim’i Medine’de Sübeyte bint Ensâriyye satın aldı ve onu kendi çocuğu gibi yetiştirdi.
Çıktığı ticaret seyahatinden dönerken Medine’ye uğrayan Ebû Huzeyfe burada Sübeyte ile evlendi ve eşiyle birlikte Sâlim’i de Mekke’ye götürdü.
Mekke’de İslâm davetinin ilk yıllarında Ebû Huzeyfe ve Sübeyte ile birlikte müslüman olan Sâlim’i efendileri âzat edip evlât edindi.
Evlâtlıkların gerçek babalarına nisbet edilmesini emreden âyet (el-Ahzâb 33/5) nâzil olunca Ebû Huzeyfe’nin mevlâsı olarak anılmaya başlandı.
Kuvvetli hâfızasıyla dikkat çeken Sâlim, Kur’an’ı en iyi bilen ve en güzel okuyan sahâbîlerden biriydi.
Bu meziyeti dolayısıyla Hz. Peygamber’in Kur’an’ın kendilerinden öğrenilmesini tavsiye ettiği dört kurrâdan biri olarak saydığı Sâlim
hicret yolculuğu sırasında Resûlullahhenüz gelmeden önce Kubâ’da aralarında Hz. Ömer ve Ebû Seleme el-Mahzûmî gibi sahâbîlerin de bulunduğu topluluğa namaz kıldırdı, bu sebeple “muhacirlerin imamı” diye tanındı.
Hz. Peygamber, Ebû Huzeyfe’den dolayı muhacir, Sübeyte’den dolayı ensar arasında sayılan Sâlim ile Muâz b. Mâis’i kardeş ilân etti.
Tebük Gazvesi sırasında da yaşandığı kaydedilmiştir.
Hz. Ebû Bekir’in halifeliği döneminde Yemâme’de Müseylimetülkezzâb’a karşı yapılan savaşta Sâlim muhacirlerin bayraktarlığını yaptı.
Son anlarında Ebû Huzeyfe’nin de şehid olduğunu öğrenen Sâlim kendisini onun yanına taşımalarını istedi ve son nefesini onun yanında verdi Sâlim şehid olunca insanların, “Kur’an’ın dörtte biri gitti” dediği rivayet edilmiştir
Sâlim malının üçe bölünmesini, birinin Allah yolunda harcanmasını, ikincisinin köle âzadına sarfedilmesini, kalan üçte birinin de kendisini hürriyetine kavuşturan efendilerine verilmesini vasiyet etmişti.
Şehâdetinden sonra kalan mirastan 200 dirhemlik payı önce Hz. Ebû Bekir, ardından Hz. Ömer Sübeyte’ye gönderdiler.
Ancak Sübeyte, Sâlim’i âzat ettiklerini, dolayısıyla onda bir hakları kalmadığını belirterek mirası geri çevirdi.
Bunun üzerine para beytülmâle bırakıldı.