Ebü’l-Fazl el-Abbâs b. Abdilmuttalib b. Hâşim el-Kureşî el-Hâşimî (ö. 32/653)
Oğulları Abdullah, Ubeydullah, Kesîr ve kızı Ümmü Gülsüm
Onun adıyla anılan Abbâsî Devleti’nin halifeleri, oğlu Abdullah’ın soyundan gelmiştir.
Hz. Peygamber’in amcası.
Hz. Peygamber’in doğumundan iki veya üç yıl önce dünyaya geldi.
Kabe hizmetkarları
İslamiyet’ten önce de Kâbe’ye hizmet kutsi bir vazife kabul edilirdi.
Kâbe’yi tamir eder, ziyaret edenlere su dağıtırlardı.
Kâbe’ye hizmet, bu ailenin bir geleneğiydi.
Hz. Abbas henüz çocuktu.
Bir gün kayboldu.
Annesi her tarafı aradı, fakat bir türlü onu bulamadı.
“Eğer Abbas’ımı bulursam, Kâbe’yi ipek kumaşla süsleyeceğim!” diye adakta bulundu.
Sonunda Abbas çıkageldi.
Annesi de sözünü yerine getirdi.
Böylece Kâbe, ipek kumaşla tarihte ilk defa Hz. Abbas’ın annesi tarafından örtülmüş oldu.
Ailesinin bu güzel âdetine sahip çıkan Hz. Abbas, Kâbe’de kimsenin kötü söz söylemesine müsaade etmezdi.
Maddî durumunun iyi olması sebebiyle,Câhiliye döneminde Kâbe’yi ziyarete gelen hacılara su dağıtma (sikaye) ve onlara ziyafet verme (rifâde) görevlerini kardeşi Ebû Tâlib’den devraldı.
Ebû Tâlib’in geçim yükünü hafifletmek için Abbas Ca‘fer’i,Hz. Peygamber de Ali’yi himayelerine almışlardır.
Hz. Abbas, Müslüman olmadan önce de yeğeni Resûlullah’ı severdi.
Onu Mekke müşriklerine karşı korurdu.
Peygamber Efendimiz bazı mühim kararlar aldığında önce onunla istişare ederdi.
Akabe buluşmalarında
Mekke müşrikleri Resûlullah’ı (a.s.m.) çok rahatsız ettiklerinde Medineliler kendi beldelerine davet ettiler.
Meşhur Akabe Biatı’nda Hz. Abbas da bulunarak, onlardan, Resûlullah’ın korunması için canlarıyla mallarıyla çalışmalarını istedi
Medinelilere hitaben şöyle konuştu: “Ey Medineliler! Muhammed’in yüksek mevkiini ve kıymetini elbette biliyorsunuz.
Mekke’deki düşmanlarından onu koruduk, korumaya devam edeceğiz.
Onu Medine’ye davet ediyorsunuz.
Ancak onu koruyabilecekseniz memleketinize götürünüz.
Şayet onu himaye edeceğinizden emin değilseniz bu teşebbüsten vazgeçiniz.”
Böylece Hz. Abbas, Resûlullah’ın korunmasını garantiye almak istedi.
Medinelilerden söz aldı.
Medineliler, Evs ve Hazreçliler, Resûlullah’ı canları gibi koruyacaklarına söz verince, Hz. Abbas’ın gönlü rahatladı, endişesi zail oldu.
Üçüncü Akabe Biatı böylece müspet neticelendi.
Bedir Savaşında
Hz. Abbas, Bedir Harbi’nde müşriklerin safında yer almıştı.
Resûlullah Efendimiz bütün sahabilere onun öldürülmemesi hususunda talimat vermiş ve: “Abbas’la karşılaşırsanız, sakın onu öldürmeyiniz!
Abbas bizdendir.” buyurmuştu.
Hz. Abbas, Bedir Savaşı’nda esir alındı.
Peygamberimiz, esaretten kurtulabilmesi için, diğer esirler gibi fidye ödemesi gerektiğini bildirdi.
Hz. Abbas: “Yâ Resûlallah, ben Müslüman’ım.
Kureyş kabilesi beni bu savaşa zorla getirdi.” dedi.
Peygamberimiz: “Senin Müslümanlığını Allah bilir.” buyurdu, “Söylediğin doğruysa, Allah elbette onun sevabını sana verir.
Fakat sen görünüşte bizim aleyhimizdeydin.
Sen, kurtulman için fidyeni ödemeye bak.”
Savaştan sonra, Hz. Abbas’ın üzerinde bulunan bir miktar paraya ganimet olarak el konulmuştu.
Hz. Abbas, Peygamberimize: “Hiç olmazsa benden aldığınız altınları fidye olarak kabul et.” dedi.
Resûlullah (a.s.m.) bu teklifi kabul etmedi: “Hayır, o para, Allah’ın bize senden nasip ettiği bir ganimettir.” buyurdu.
Hz. Abbas: “Yâ Resûlallah, benim ondan başka malım yok.
Sen beni Mekke’de halktan dilenecek bir hâlde mi bırakacaksın?!” dedi.
Peygamberimiz (a.s.m.): “Ey Abbas, altınlar nerede kaldı?!” diye sordu.
Hz. Abbas şaşırmıştı.
Resûlullah’a: “Hangi altınlar?” diye sordu.
Bunun üzerine Peygamberimiz (a.s.m.) şöyle buyurdu: Mekke’den çıktığın gün, hanımın Ümmü’l-Fadl’a teslim ettiğin altınlar!
O esnada yanınızda ikinizden başka kimse yoktu.
Sen o zaman hanımına, ‘Bu seferim esnasında başıma ne geleceğini bilmiyorum.
Şayet başıma bir felaket gelir de geri dönmezsem, şu kadarı senin içindir.
Şu kadarı Fadl için, şu kadarı Abdullah için, şu kadarı Ubeydullah için, şu kadarı da Kusem içindir.’ demiştin.”
Hz. Abbas’ın şaşkınlığı iyice artmıştı: “Bunu sana kim haber verdi?
Vallahi bunu benden ve Ümmü’l-Fadl’dan başka hiç kimse yoktu!”dedi.
Peygamberimiz: “Allah haber verdi.” buyurdu.
Bunun üzerine Hz. Abbas: “Ben şehadet ederim ki, Allah’tan başka ilah yoktur.
Yine şehadet ederim ki, sen Allah’ın Resûl’üsün” diyerek Müslümanlığını açıkladı.
Peygamberimiz, amcasının tekrar Mekke’ye dönmesini, müşriklerin hareketlerini kontrol edip kendisine bildirmesini istedi.
Mekke'deki gözümüz kulağımız
Hz. Abbas, Mekke’ye döndü, bir müddet imanını gizledi.
Çok mühim vazifeler gördü.
Mekke’de bütün olan bitenleri Resûlullah’a ulaştırır, Mekke’nin nasıl fethedilebileceğini bir bir anlatırdı.
Müşrikler bunun farkındaydılar.
Bu sebeple Hz. Abbas’ı hiç sevmezlerdi.
Fakat bir şey de diyemezlerdi.
Bununla beraber, Hz. Abbas da onların surat asmalarından rahatsız olurdu.
Zaman zaman: “Yâ Resûlallah, müşriklerin beni gördüklerinde surat asmalarından rahatsız oluyorum!” derdi.
Peygamberimiz onu teselli eder ve: “Onlar seni sevmedikçe cennete giremez.” buyurur, onların ahirette çekecekleri azaba dikkat çekerek onu teselli ederdi.
Hz. Abbas zaman zaman hicret etmeyi düşünür, Peygamberimizden izin isterdi.
Fakat Resûlullah (a.s.m.) ona: “Allah benimle peygamberliği sona erdirdiği gibi, seninle de hicreti sona erdirecektir.” der, Mekke’de kalmasını isterdi.
Resûlullah (a.s.m.), Hz. Abbas’ı çok severdi.
Onun hakkında “Kureyş’in en cömertidir.” buyurur, “Ey Allah’ım, Abbas’ı ve çocuklarını affet, onları günah kirlerinden temizle, muhafaza et!” diye duada bulunurdu.
Peygamber Efendimiz, Hz. Abbas’a hitap ettiğinde, “Ey Resûlullah’ın amcası” derdi.
Hz. Abbas, bu hitaptan çok hoşlanırdı.
Sık sık Resûlullah’a gelir, kendisine dua ve ilim öğretmesini isterdi.
Resûlullah Efendimiz de ona kısa ve öz dualar öğretir, dünya ve ahirette afiyet dilemesini isterdi.
Hz. Abbas, Resûlullah’tan yaşlı olmasına rağmen çok hürmeti vardı.
“Resulullah’tan büyüğüm.” demeye dili varmazdı.
“Sen mi büyüksün, Resûlullah mı?” diye soranlara, “O benden büyük, ben ise ondan yaşlıyım!” cevabını verirdi.
Hayber’in fethini Resûlullah’ın ona müjdelemesi, ikisi arasında gizli bir haberleşmenin öteden beri devam edegeldiğini göstermektedir.
Huneyn Savaşı’nın ilk anlarında bozguna uğrayan müslümanlara, Akabe ve Rıdvan biatlarında Hz. Peygamber’e bağlılık sözü verdiklerini gür sesiyle hatırlattı; böylece İslâm ordusunun tekrar derlenip toparlanmasına ve düşmanı bozguna uğratmasına yardımcı oldu.
Hz. Peygamber’in son hastalığında onun vefat etmek üzere olduğunu anlayan Abbas, devlet idaresinin geleceği konusunda endişeye kapıldı.
İdarenin Hâşimoğulları’nda kalmasını arzu etmekle beraber Peygamber’in bu husustaki tâlimatının öğrenilmesi için Hz. Ali’yi uyardı.
Hz. Âişe’nin rivayetine göre, Ali bu teklifi yerinde bulmayarak Resûlullah’ın kendileri aleyhinde kanaat belirtmesi halinde artık devlet idaresini kimsenin onlara vermeyeceğini söyledi
Abbas, Resûl-i Ekrem’in vefatından sonra Hz. Fâtıma ile birlikte Halife Ebû Bekir’e giderek Peygamber’in Fedek’teki topraklarıyla Hayber’deki hissesini almak istedi; fakat Ebû Bekir, peygamberlerin miras bırakmayacaklarına dair hadisi okuyarak bu mirası alamayacaklarını söyledi
Yağmur Duası
Hz. Abbas’ın, Peygamberimizin irtihâlinden sonra da büyük hizmetleri oldu.
Hicret’in 18. senesiydi...
Bir kuraklık felaketi ve kıtlık bütün Arap Yarımadası’nı kasıp kavuruyordu Bütün canlılar susuzluktan kıvranıyordu. Müslümanların halifesi Hz. Ömer’di.
Bu durum karşısında çaresizdi. Allah’tan başka iltica edecek hiçbir merci yoktu.
Hz. Ömer bütün ahaliyi, çocukları, yaşlıları yanına alıp yağmur duasına çıktı.
Bunların arasında Hz. Abbas da vardı.
Müslümanların halifesi Hz. Ömer, yanına Hz. Abbas’ı alarak minbere çıktı, gözyaşları içinde Yüce Allah’a şöyle yalvardı: “Yüce Rabb’im! Kâinatın Efendisi Resûlullah (a.s.m.) hayatta iken böyle zamanlarda sana yalvarır, sen de bize yağmur ihsan ederdin.
Şimdi ise o Yüce Peygamber’in amcasıyla sana yalvarıyoruz.
Bize yağmur ihsan et.”
Hz. Ömer’in bu duasından sonra Hz. Abbas da şöyle niyazda bulundu: “Allah’ım, her şeyi gözeten, gören sensin.
Ne çaresiz mahluku kendi hâline bırakır, ne de bacağı kırık devenin bakımsızlıktan helakine meydan verirsin.
Yüce Rabb’im, çocuklar iyice güç ve kuvvetten kesildi.
Yaşlılar iğne ipliğe döndü.
Sen gizliyi de, en gizliyi de bilensin.
Bu zayıf kullarının imdadına yetiş.
Mehamet ve yardımını esirgeme.
Resûl’üne olan yakınlığım itibarıyla bana tutunup sana yalvarıyorlar. Yağmur ver Yâ Rabbi.” Bu yakarışlar dergâh-ı İzzet’e ânında ulaştı.
Bulutlar kümelendi, sema karardı, gök gürledi, İlahî rahmet yağmur damlaları hâlinde yeryüzüne indi.
Hicrî 32 senesinde 88 yaşında vefat eden, Peygamberimizin amcası Hz. Abbas’tan Allah razı olsun!
